Ziekte

Dit verhaal open ik met een print van Theedrinkende Dame van D.J.Bles. Het drinken van thee wordt al lange tijd beschouwd als een goede manier om gezond te blijven. Daarvan getuigt ook dit volksrijmpje:

Thee dat zuivert hals en mont

Thee lest ook de dorst terstond

thee helpt hooft en herte pijn

thee is duislings medezijn

thee maakt jong dat ouwelijk is

thee herstelt de koude pis. *)

Thee lijkt me een middel tegen alle kwalen, en het is nog lekker ook!

Ziekte en het genezen daarvan. Een van de thema’s van Maartens’ romans en verhalen. Hij had er zelf levenslang ervaring mee. Zijn eigen lijf was hem niet altijd lief, ernstige hoofdpijnen en depressies ontkleurden bij tijden zijn dagen. Daarbij trouwde hij het meisje van zijn dromen en zij was geen gezonde Hollandse deerne, zij was een kwetsbaar jonger meisje en bleef een kwetsbare vrouw. Na de geboorte van hun eerste en enige kind verslechterde haar gezondheid en de rest van haar leven bleef zij patiënte. Wat haar mankeerde was en bleef onduidelijk, een huwelijk lang werd gezocht naar genezing. Omdat persoonlijke gegevens niet publiek gemaakt werden, hebben wij ook nu nog geen idee wat haar mankeerde.

  

Maartens reisde naar warmere streken, streken met meer zonlicht en heldere lucht, om aan te sterken. Zuid-Duitsland, Zwitserland, de Rivièra, Algiers. In de hoop op genezing. Samen met zijn gezin, alleen of met Willem, de butler en een goede vriend. Vanwege de onduidelijkheid van de ziekte van Anna van der Poorten Schwartz- van Vollenhoven waren deze reizen een ware odyssee. De medische stand kan door de tijdens deze reizen en in Nederland opgedane ervaringen rekenen op een behoorlijke portie humor en vilein in zijn boeken. Een kleine dosis daarvan zit in Ursula (zonder jaartal)/ My Lady Nobody (1895), waar miss Josine Mopius beroemd en berucht is met haar dagelijkse inname van een aantal korrels van het homeopatische middel Sympathetico Lob. **) Dat overal goed voor is en daardoor nergens goed voor is.

Twee romans wijdde hij ook aan de zoektocht naar genezing en het ras der dokters: The New Religion (1907) en The Healers (1906). Begrijp mij goed, ik ben van het holistisch benaderen van ziekte en gezondheid. Een lichaam is geen fiets, waarbij je gewoon een onderdeel kunt vervangen of repareren. Maar de beschrijving van de homeopathie en andere nieuwe behandelwijzen in de tijd van de ontwikkeling ervan rond 1900 is heerlijk en vol humor. De romans zijn satires op de medische wetenschap, gebaseerd op persoonlijke ervaringen die Maartens opdeed tijdens de behandeling van zijn eigen ziekte en die van zijn vrouw op reis naar het zuiden en kurend in sanatoria.

  

Wat mijzelf mankeert was en bleef ook jarenlang onduidelijk. Ik werd steeds minder energiek. De hectiek van werken op een middelbare school, toch al niet mijn favoriete werkomgeving, werd me onmogelijk. Ik verouder sneller dan past bij mijn leeftijd. In de loop der jaren ontwikkelde ik een lijst klachten, die door de huisarts en een paar in arren moede bezochte genezers òf in het laatje ‘gezeur’ of onder de hypes van de dag werden geschaard: ziekte van Lyme, vitamine B12 tekort, instraling van zware metalen en een geboortetrauma.

Tja. Een geboorte is meestal zowel voor moeder als baby een heftige gebeurtenis, maar een trauma? Ik had werkelijk de liefste moeder die men zich wensen kan. Lyme had gekund, teken zijn steeds vaker besmet en bijten me daadwerkelijk, want een deel van mijn leven sleet en slijt ik in de tuin en de vrije natuur met mijn grote harige vrienden. Vroeger paarden, toen de honden Beauki en Samuel en nu Monty. Het werd tijd om de huisarts effectief aan de jas te trekken en te vragen om serieus onderzoek, met enige nadruk op de erfelijke ziekten in mijn familie. Daar kwam resultaat uit, men noemt dat positief. Het enige positieve van dat resultaat vind ik de enorme opluchting nu ik weet en begrijp wat er aan de hand is. Dat het precies is zoals het voelt: traag en ondermijnend. Ik kan zelf met rust, goede moed en de juiste voeding aan genezing bijdragen. Als ik dat niet doe, dan blijf ik geplaagd worden door mijn lijst. Dat is dus geen optie. Trouwe lezers van mijn blog kunnen nu met mij begrijpen waarom het werk niet zo opschiet als ik graag zou willen. Waarom ik wel wil, maar soms gewoon niet kan. Steeds prioriteiten moet stellen.  Of een middag naar de vogeltjes in mijn tuin kijken, de tuin die door overmacht en gebrek aan levensenergie een klein vogelreservaat werd. Wat voor de vogels fijn is, want in deze contreien heeft men last van een grote mate van keurigheid. Gisteren werd me voorspeld dat de genezing toch wel een half jaar in beslag gaat nemen. Al mijn cellen en organen mogen gaan wennen aan een betere toevoer van energie en zo herstellen. In het voorjaar van 2018 hoop ik weer fris en fruitig te zijn.

Wat brengt mij dit eigen verhaal, waar het de studie van Maartens betreft? In de eerste plaats wat minder oordeel en meer empathie. Hoezo? Ik herinner mij, dat op het symposium in 2015 toch een keer of wat de ziekte van Maartens’ vrouw genoemd werd. Op dezelfde manier als mij ten deel viel de afgelopen jaren: we weten niet wat het was, dus het zal wel gezeur van vrouwen zijn. Oei, wat voelde ik dat toen aankomen. Het maakte me kwaad, maar daar kun je niet veel mee. Behalve dan op onderzoek gaan en dat is wat ik doe.

De medische wetenschap kan veel, heeft enorm veel bereikt, maar is geen alleskunner, geen heilig huis, maar mensenwerk. Toen en ook nu is veel onduidelijk waar het ziekte en gezondheid betreft. In de negentiende eeuw was gaandeweg de passie voor de microscoop zo groot geworden, dat men de patient compleet uit het oog verloor. Pas rond 1900 ging men zich weer duidelijker op de patient richten.***)

De kans is groot dat Anna van der Poorten Schwartz leed aan een toen nog niet benoemde ziekte. Daarbij doet natuurlijk extra mee, dat de wetenschap vrijwel volledig door mannen beoefend en op hen afgestemd was. Pas in onze tijd wordt duidelijk dat vrouwen niet alleen van buiten maar ook van binnen een anders functionerend lichaam hebben en dat ziektes zich anders manifesteren en uiten. Voor jonge wetenschappers is nog heel wat werk aan de winkel! Voor mij betekent dat simpelweg dat niet alleen Maartens maar ook mijn eigen genezing mijn aandacht zal hebben de komende maanden. Wie weet kom ik in dat proces wel informatie tegen die enig inzicht kan geven in de situatie van Anna van der Poorten Schwartz? Dat zou natuurlijk prachtig zijn. Daarvoor is het wel belangrijk om ergens meer feiten op te duikelen, een lijst met symptomen bijvoorbeeld. Bestaat er zoiets als een archief voor huisartsen, waar ze na hun pensioen de patiëntenkaarten onderbrachten?

De studieboeken voor de komende tijd zullen zijn:

  • Christiane Northrup, Vrouwenlichaam en vrouwenziel. Een baanbrekend werk van de holistisch werkende gynaecologe. Vanaf pagina 3 wilde ik, dat ik het eerder had gelezen. Het verbindt en geeft inzicht.
  • Marita Mathijsen, De gemaskerde eeuw. Amsterdam 2002. Ziekte en dood en hoe daarmee werd omgegaan in de negentiende eeuw komen aan bod in hoofdstuk 2. Als de 19de eeuw je interesseert een aanrader, Mathijsen beschrijft erin hoe moraal en werkelijkheid niet altijd hand in hand gingen. Het denken en doen, idealen en mentaliteit, bereiden voor op de 20ste eeuw en moderne tijd.
  • Pieter Stokvis, Het intieme burgerleven. Huishouden, huwelijk en gezin in de lange 19de eeuw. Om meer zicht te krijgen op het samenleven binnen het gezin sowieso een interessant boek. Ook sterven komt aan de orde.

Nu is het eerst tijd om een pot thee te zetten. Daarbij kan het lezen dan een aanvang nemen.

 

*) Nederland uit de kunst, 365 dagen kijken en lezen. Terra.

**) My Lady Nobody, A Novel. London 1895, Bentley and son. p181-182.

Ursula. Uit het Engels van Maarten Maartens door Mevr. C.A.La Bastide. Amsterdam, Holder & co. Tenminste, daar ging ik vanuit. Hoe verrast was ik toen ik in hoofdstuk 17 zag dat de betreffende passage niet is meegenomen door de vertaalster en dus ontbreekt! Het is niet de eerste keer dat ik noteer dat een vertaler de tekst naar haar hand heeft gezet. Foei! Bovendien, een deel van de lol van het lezen gaat er wel af.

***) Nederland rond 1900. Reader’ s Digest. Amsterdam 1993.

2 thoughts on “Ziekte

  1. Weer met belangstelling deze post gelezen. ik zie uit naar verdere bevindingen die je mogelijk opdoet bij het lezen van de drie boeken die je noemt!
    in ieder geval is bij Maartens zelf merkbaar dat hij de ziekte van zijn vrouw serieus heeft genomen , ik denk niet dat hij het beschouwde als iets dat “tussen haar oren zat” Het is van belang om te onderzoeken wat er bekend is over de omgang van Maartens met zijn vrouw.
    (Maar ik zou haar niet mevrouw Maartens noemen in je post, zo zal ze nooit zijn aangesproken). Maartens oudere broer John Schwartz had ook een echtgenote die een zwakke gezondheid had en dit heeft- volgens mondelinge overlevering van haar oudste dochter- in dat huwelijk op de duur wel geleid tot verwijdering. Zij is vrij jong overleden en in de familie is nooit gesproken over de ziekte waaraan zij leed. Misschien was het TBC. Dat werd gezien als een ‘arme lui’s ziekte’ en daarom verzwegen.

    • Je hebt gelijk, haar mevrouw Maartens noemen is niet correct. Het gebeurde in de flow van het schrijven, ik vond het mooi klinken.
      De zwakke gezondheid blijkt in de familie van Anna’s moeder meer voor te komen. In het archief in Utrecht is zelfs een boekje van haar hand, waarin ze schrijft over reizen die ze maakt met haar kinderen uit haar eerste huwelijk, een eigen zoon en 2 dochters van haar eerste man, die een zwakke gezondheid hadden en met wie ze op reis ging naar betere oorden dan vochtig en klam Nederland. Die zoon is jong overleden. In het archief zijn roerende brieven van hem, die een klein beetje licht op zijn ziekte werpen. Die brieven wilde ik eens een arts voorleggen, ik heb geen idee wat er aan de hand was en of dat ook wat kan vertellen over de kwetsbaarheid van Anna.
      Dit hele onderzoek blijkt een rijk geheel, waarin heel veel te ontdekken valt. Omdat mijn tempo traag is helaas, voelt het op dit moment als een mer à boire. Ik kijk met verlangen uit naar meer energie en een frisse fruitige versie van mezelf, men heeft me beloofd dat ik over een half jaartje een stuk beter zal zijn. En ik weet in ieder geval wat er aan de hand is! Dat scheelt een stuk.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *