Zo door de jaren heen spaar en spaarde ik een kleine collectie bijeen. Meestal door een enkel werk te kopen. En één keer door iemands hele collectie over te nemen. Als ik zomaar onderweg iets tegenkom, weet ik niet altijd precies of ik het werk in deze vorm al op de plank heb en bezwijk meestal. Het is immers bijzonder, als er nog eens iets opduikt.

Het zijn de laatste twee gebeurtenissen die ervoor zorgden dat ik een aantal boeken dubbel heb. Die wil ik graag beschikbaar stellen voor wie daarin geïnteresseerd is. Dat geeft hier weer ruimte op de plank. En maakt het mij mogelijk om verder te zoeken naar aanvullingen op de collectie. Bovendien: ik spaar voor wat reisjes! Er is nog veel te ontdekken in Doorn, Neêrlangbroek, Utrecht en London.

In onderstaande lijst ziet u een foto van de omslag en een korte beschrijving van het werk. Voor meer informatie volstaat een mail of telefoontje. Het lijkt me billijk om de gangbare prijzen aan te houden, cq wat ik zelf betaalde. Dus: doe een bod voor de hele bubs, of een enkel boek. Met vriendelijke groet, uw onderzoekster.

 De zonde van Joost Avelingh. J.N.Voorhoeve, Den Haag. zj. (1963), 188 p. naam op schutblad. blauw kunstleer met gouden opdruk. met 2  illustraties. zonder omslag. blok een beetje stoffig en verkleurd. netjes.

 God’s Fool. A Koopstad Story. copyright edition. in 2 delen. I en II in 1 band 272 en 270 p.  Leipzig, Bernhard Tauchnitz 1892. Handtekening G. Wallace op schutblad. donkergroen.

 

 2 exemplaren My Lady Nobody. A Novel.  1895, George Bentley, London. 3 delen in 1 bank. donker met goudopdruk. 535 p. Titelblad ontbreekt in 1 ex. Het andere ex met plakker van W.H Smith & son’s Subscription Library. gebruikt, maar verder prima.

 

 Eve: An Incident of Paradise Regained. second impression. Constable, London. 1912. 359p. katern boekreclames achterin. rood met goudopdruk. Mooi exemplaar.

 

 The Letters of Maarten Maartens. Edited by his daughter. with a preface by Sir Arthur Quiller-Couch. And a Memoir by Norreys Jephson O’Conor. London, Constable, 1930. 357 p plus bibliografie en index. Let op: zonder stofomslag! maar verder compleet in blauw linnen met goudopdruk.

Six Short Stories. Selected by dr. W.van Maanen. J.M.Meulenhoff, Amsterdam. zj.155 p. met stofomslag met los hoekje. introduction 3p. foto van d auteur. de verhalen zijn voorzien van leesondersteuning: een vertaling van de wellicht lastige engelse woorden in het Nederlands.

 Novellen en gedichten. Op de titelpagina: Novellen en verzen verzameld en vertaald door dr.M.A.Schwartz. Bosch & Keuning Baarn. Libellen-serie nr.98. hoekje van titelblad afgeknipt. foto van de auteur, het Maarten Maartenshuis. Inleiding van 1 p. Twee verhalen, drie sonnetten, zes gedichten en een gebed.

 

 2x De dwaas Gods. Een verhaal uit Koopstad. Met een nawoord van prof.dr.W. van Maanen. Meulenhoff Amsterdam 1975. Vertaling Jean A. Schalekamp. 442 p. Paperback. 1x Gebruikt en verkleurd. 1x oud bibliotheek exemplaar met verstevigde rug en kaft. plakkaart erin met info. stempel.

 Vrouwen die ik heb gekend. Zeven verhalen. Vertaald door Elizabeth Stortenbeker. Meulenhoff Amsterdam 1977. met stofomslag. van schutblad.  ex-libris op schutblad. gebruikt ex.

 Maarten Maartens en het Maarten Maartenshuis. Th.M.Gorissen. Stichting Maarten Maartenshuis, Doorn 1992. 70p. met stofomslag. met foto’s en illustraties. een fijn boekje.

 

 Maarten Maartens. Poet and novelist. W.van Maanen. Noordhoff Groningen, 1927. proefschrift. 168p. los vel met stellingen. een aantal foto’s. dit exemplaar heeft geleden/ is gelezen. voor de inhoud. een aantal pagina’s liggen los.

Deze boeken zijn gereserveerd voor overname. dd. april 2019. 

 

 

Hier raken we aan een heel interessant onderwerp! Waar ik helaas op het moment nog weinig over kan vertellen. Wel wie en wat. In de meeste gevallen niet wie de vertaler was en hoe zij (of hij) werkte. Vertalers hebben natuurlijk een grote rol gespeeld in de receptie van Maartens’ romans en verhalen in Nederland. Zij maakten het werk toegankelijk voor het niet engels lezende lezerspubliek. En zij waren dus het medium dat waardering of verguizing mogelijk maakten. Een vertaler kan een roman maken of breken.

In De Hoogste Roem staat op het binnenblad, dat de uitgever Jac.G. Robbers zorg droeg voor een vertaler. Dat zal voor zijn andere uitgevers in de lage landen ook het geval zijn geweest. Het lijkt logisch dat Maartens niet zomaar een doos vertalers klaar had staan waaruit geput kon worden, de uitgever was de aangewezen persoon om dit te laten doen. Er waren genoeg, vooral dames, die zich professioneel bezig hielden met het vertalen van literatuur uit vreemde talen. Of ze zich bewust waren van hun rol in deze, daar komen we wellicht nooit achter. We zouden archiefmateriaal moeten vinden van Maartens zelf, de uitgevers, bronnen in boekgeschiedenis en -wetenschap. Leuk om in het achterhoofd te houden voor later, als dit onderzoek langer kan duren en er wellicht wat helpende handen komen opdagen? Een aardige student, die hier studiepunten mee wil verdienen? Welkom! Maar dat terzijde.

Op deze plaats volsta ik met een lijstje met aanvullingen waar dat op dit moment mogelijk is. Een lijstje vol raadsels, want mijn bron bij het speuren naar de fysieke achtergrond van de soms gebruikte afkortingen is niet altijd volledig. Ook daarvoor geldt…… zie vorige alinea. (Vriendelijke smiley. Bestaan ze nog, studenten literatuur met een voorkeur voor het fin de siècle of de victoriaanse literatuur?)

Nog een laatste opmerking. Een van de bronnen, Roest en Feij (zie onder) geeft een lijst met vertalers/ bewerkers. Lees dit goed:  slash bewerkers ! Dat is interessant en bevestigt mijn vermoedens. Er werd niet slechts vertaald, de vertaler had meer dan de hand in de taal. We komen er in een later stadium nog op terug, maar wie de Nederlandse vertaling naast het origineel van The Sin of Joost Avelingh legt kan niet anders dan concluderen dat er keuzes zijn gemaakt. Er is niet alleen vertaald, maar ook geschrapt. Een vorm van censuur die we in onze tijd in West-Europa gelukkig niet meer kennen.

Om wie ging het?

1. Hajem. Zij/ hij vertaalde De Moeder ‘ naar het Engels’ in 1908. en meer, bijvoorbeeld De Vloek van Hall Caine in 1904, en uit het ‘ Fransch’ in 1905 J. Richepin, Een nachtmerrie.
2. Mevrouw Willeumier, dat is: mevrouw Guilette de Lange- Willeumier. Zij vertaalde van Maartens Joost Avelingh’s Zonde (1895), Gods Gunsteling (1896) en De Hoogste Roem (1895). Deze mevrouw was actief als vertaalster, zowel van beroemdheden als Kipling en Jerom K.Jerome als van nu vergeten schrijvers. Ze vertaalde voornamelijk uit het engels.
3. Cora vertaalde Een kwestie van Smaak voor Het Vaderland.(1893-94) Cora blijkt mevrouw C. van Berckel- van Heek. Zij publiceerde zelf een  kinderboek: De geschiedenis van den vogelverschrikker. (Nijkerk, 1905)
4. A.H.J. Zij /hij vertaalde De Liefde van een Oude Jongejuffrouw. Er is een  A.H.J van Delft, maar een link met Maartens ontbreekt.
5. C.A. La Bastide vertaalde Ursula (zj).   Mevrouw C.A. la Bastide was actief in ( en rond?) 1898.  Roest en Feij geven daarover wellicht meer informatie op p 241 van hun studie.
6. J.L. van der Moer vertaalde Lis Doris (1911). Ook zij komt voor in Roest en Feij, actief van 1899 tot in de jaren ’20.
7. M.A. Schwartz vertaalde Novellen en verzen. ( zj). Hij was een neef van Maartens, zoon van zijn broer, en bekend als classicus. Er zijn nog steeds vertalingen van de klassieken van hem te koop, wat genoeg vertelt over de kwaliteit.
8. Jean Schalekamp vertaalde De Dwaas Gods. (1975). Hij was een boeiend mens met een rijk (vertalers)leven. Een man die als vertaler zijn sporen verdiend had. http://www.jeanschalekamp.com/vertaalde-werken.html
9. Elisabeth Stortenbeker vertaalde Vrouwen die ik heb gekend. (1977). Ook De domineesdochter van George Orwell werd door haar vertaald.

 

Bronnen:

C.L. Brinkman ea.  Brinkman’s catalogus van boeken en tijdschriften, verschenen in Nederland en Vlaanderen en in de Nederlandse taal elders. Leiden, deel 1883

DBNL, ” Vermomde Nederlandsche en Vlaamsche Schrijvers”, 1928.

Frits Roest en Chris Feij, Schrijvers van Vergeten Avontuur. Zie deze link:

https://books.google.nl/books?id=SWrSAG5JzOkC&pg=PA60&dq=c+a+la+bastide+vertaler&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwiHudbvov3ZAhVCLcAKHUDODugQ6AEINDAD#v=onepage&q&f=false

A. de Kempenaer, Vermomde Nederlandsche en Vlaamsche schrijvers. vervolg op Mr.J.J. van Doorninck’s Vermomde en naamlooze schrijvers, Leiden 1928.

Wikipedia.

over M.A. Schwartz o.a.: http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003197801_01/_jaa003197801_01_0007.php

 

Gek op lijstjes, dat word je vanzelf als je steeds bezig bent met het speuren naar informatie. Ze ordenen zo heerlijk de overmaat aan gegevens. Ik zal het niet te gek maken met de lijstjes, maar deze, met ‘printed by’ / de uitgevers, wil ik jullie niet onthouden. 

London, UK

• Kegan Paul, Trench and Co, London.
• E.C.Remington & Co, 35 St.Bride-street, London.
• Richard Bentley & Son, New Burlington Street, London. (Bentley was de uitgever van Maartens’ eerste romans, vriend en wijze raadgever. )
• W.Heinemann
• Archibald Constable & Company LTD, 2 Whitehall Gardens.
• Methuen &Co., 36 Essex Street, W.C. London.
• Macmillan

Europa, het continent

• Jacs G.Robbers. Robbers, Amsterdam
• Holdert & Co. , Amsterdam
• Valkhoff & Co, Amersfoort
• Meulenhoff, Amsterdam.
• Warendorff, Amsterdam.
• J.N.Voorhoeve, Den Haag.
• Bernard Tauchnitz, Leipzig. Collection of British Authors
• Heinemann & Balestier, Leipzig. English Library series.
• Reclam, Leipzig.
• Albert Ahn, Berlin, Deutschland
• Albert Langen, München
• Kon, Deutschland.
• Odense, Danmark
• Stockholm
• Roma
• Paris

US

• The United States Book & Co.
• D.Appleton and company,72 Fifth Avenue, New York
• Harper and Brothers.
• Frank Lovell & Co, 142 and 144 Worth Street, New York
• Lovell, Coryell and Company, New York. Westminster Series.
• Fenno & Company, 112 Fifth Avenue, New York City.
• H.M.Caldwell, New York
• A L Fowle, New York
• John Lane Company, New York.
• Harper & Brothers Publishers, New York.
• The National Book Company, New York.
• Akron, St Aubert Guild, Ohio
• J.R.Weldin & Co., Pittsburgh.
• Richard R.Smith Inc., New York
•  
  

  Canada

• Appleton, Toronto
• Morang, Toronto.
• Copp & Clark, Toronto
• The Macmillan Company of Canada Limited. Toronto.

Australië en Nieuw Zeeland

• Petherick &Co, Sidney
• Petherick & Co, Melbourne
• Wise, Caffin & Co, Dunedin, NZ.

India

Oxford University Press, Bombay/ Calcutta/ Madras.

Voor het maken van deze lijstjes gebruikte ik dezelfde bronnen voor als voor het samenstellen van de literatuurlijsten van novels, romans, short stories en verhalen.*)  Gaandeweg viel me op hoeveel verschillende uitgevers er waren van Maartens’ werk. En hoeveel drukken van zijn romans.

Die feiten vertellen ons een verhaal. Het verhaal van een tijdperk waarin de druk van papierwaren een enorme vlucht nam, leeshonger en mechanisatie van het drukproces zorgden voor …veel romans, verhalen, tijdschriften, kranten, etcetera. Het verhaal van een schrijver wiens werk in de smaak valt bij lezers, waardoor uitgevers interesse hebben en zijn werk ook in hun fonds willen opnemen voor een of meer drukken. Een verhaal van heel veel drukken van zijn romans in de jaren 1890 en een traag afnemende belangstelling na 1900. En ik mag aannemen: lezers die uitkijken naar een nieuwe roman, waar een eerdere roman of short story leesplezier bezorgde. Blije uitgevers met een goed verkopende auteur. Een feit dat in de laatste jaren van zijn schrijverschap veranderde, de ideeën over literatuur waren aan verandering onderhevig en de grootste aandacht voor zijn oeuvre was verflauwd. Wat moet het daarbij een tijd hebben gekost, de zakelijke kant van het contact met al die uitgevers! Opgeteld zijn het er vierenveertig!

In Nederland was hij een man die schreef onder pseudoniem, eerst nog onopgemerkt. Hij moet een aardige som overgehouden hebben aan zijn dierbare hobby.Het was bekend, dat er afgunst en jaloezie bij in Nederland kleefden aan Maartens. Hij verkocht en verdiende. De meeste Nederlandse auteurs konden niet leven van hun pen. Louis Couperus bijvoorbeeld wel, maar slechts met grote moeite, wat van hem geen prettiger mens maakte. Zo riant als Maartens het had, ken ik er geen een.

Dat had wel een prijs. Een auteur die zoals Multatuli zwaar berooid op een zolderkamer een roman schrijft en daarna beroemd wordt met zijn Max Havelaar ( 1860) of in onze tijd: J.K.Rowling, die in 1997 in de prijzen valt met Harry Potter en de steen der wijzen….na een periode van armoede en afwijzing,  dat spreekt tot de verbeelding. Het is de romantiek van het schrijverschap. Een moeilijke jeugd, een zwaar leven, het kunnen bronnen zijn waar auteurs uit putten. Meer blijkbaar dan een man die heel jong zijn vader verloor, die gepasseerd werd voor een positie aan de universiteit, omdat hij niet de juiste kerkelijke richting aanhing en zijn vader een jood was. Een man die van jongs af aan chronisch leed aan depressie en migraine. Die trouwde met een rijk meisje en daarna ook nog eens riant erfde. En toen een kasteeltje met landgoed kon bouwen. De zorg voor meer welzijn van dorpelingen op zich kon nemen, in het dorp waar hij woonde en in zijn vrije tijd verhalen schiep. Verhalen over de wereld waarin hij zelf rondwandelde: de upper class en het agrarische platteland. Met een satirische toets.

In een eerdere bijdrage aan de bibliografie zagen we al, dat hij in Nederland meer gelezen werd en waarschijnlijk dus meer gewaardeerd dan we eerder wisten. Juist het verzamelen van feiten helpt om beter te begrijpen wat er echt gebeurd is. Hoeveel van zijn verhalen en romans zijn er uitgegeven? Waar? En wat vertelt dat ons. Met mijn lijstjes en andere bibliografische stukken probeer ik een helderder licht te werpen op dit geheel. En hoewel er, dankzij onvolledigheid, helaas nog veel onzeker is, weten we nu toch weer een beetje meer, lijkt me.

 

Zuidlaren, februari 2018.

 

 

*) als mijn bron niet meer informatie gaf, kon ik ook niet meer doen dan overnemen wat er wel bekend is, en zoeken naar aanvullende informatie in de andere bronnen. Als er geen aanvullende info was, dan blijft het dus behelpen. Helaas. Meer speurwerk dan ik nu gedaan heb voert me in deze fase te ver.