In de jaren 1984- 1986 schreef een jonge studente aan wat toen de Katholieke Universiteit Nijmegen heette (nu Radboud Universiteit) haar doctoraalscriptie. De studie Nederlands, daar deed een gemiddelde student toen 6 jaar over. Zij deed dat zeker, want ze genoot van studeren. De doctoraalfase van de studie ( master) besloeg 2 jaar en bestond voor een belangrijk deel uit het onder begeleiding doen van een onderzoek. Voor haar onderzoek koos Agnes Licht de schrijver Maarten Maartens om af te kunnen studeren bij de richting negentiende-eeuwse letterkunde onder begeleiding van Nop Maas.
Het was bij De Gelderse Boekhandel in Arnhem dat ze Maartens tegen was gekomen, in 1979, haar eindexamenjaar. Op grote stapels lagen daar ‘De dwaas Gods’ en ‘Vrouwen die ik heb gekend’ in de ramsj. Fijne boeken, met een fraaie omslag en een de nieuwsgierigheid prikkelende tekst daarop, die verhaalde over een opzienbarende herontdekking uit de negentiende eeuw, en over één van de grootste fouten uit de literatuurgeschiedenis: dat deze schrijver vergeten is. De thema’s, vrouwen en een dwaas die vaag deed denken aan Dostojevski’s Idioot, ook fijn. Zeker als je als achttienjarige veel kommer en kwel uit de (na)oorlogse periode moet lezen voor je lijst. Over die periode sprong ze graag heen, met een grote sprong verder de geschiedenis in op zoek naar meer romantiek en een goed verteld verhaal. Toch kwam het er toen nog niet van, de leeslijst van het vwo was te dwingend en richting gevend. Met weinig ruimte voor eigen literaire belangstelling.
Die sprong nam ze pas echt tijdens de doctoraalfase. De keuze voor de negentiende eeuw was gauw gemaakt. Ja, het fin de siècle, want we leefden zelf ook in een fin de siècle, op weg naar het jaar 2000. Hoe boeiend was het om te ervaren hoe het er honderd jaar geleden aan toe ging, ook op de rand van een millennium. Ja, de docent: Nop Maas was een serieuze onderzoeker van wie ze dacht veel te kunnen leren. En dan vooral: een vak.
Het is nauw samenleven hoor, twee jaar lang met het leven, de ideeënwereld en zoveel mogelijk romans en verhalen van één auteur. Na twee jaar lezen, heel veel lezen en: zoeken, vragen, dubben, schrijven, doorstrepen en weer opnieuw beginnen……. Leren typen, nog even een bijvak Engelse literatuur doen, een onderwijsaantekening halen, kwartjes sparen voor de telefooncel op de hoek, telefoongesprekken voeren met antiquariaten in den lande, een nieuwe tweedehandse elektrische typemachine leren bedienen, overleggen met medestudenten, het bezoeken van bibliotheken en vooral het Maarten Maartenshuis in Doorn….. was daar dan: de scriptie. De neerslag van lezen en leren, maar ook van een band die onderwijl gesmeed was tussen een reeds lang overleden auteur en een jonge studente.
‘Ga je verder?’, vroegen collega negentiende-eeuwers me tijdens mijn feestje? ‘Ga je verder? het is bijzonder wat je deed.’ Nee, verdergaan deed ik toen niet. Mijn grootste wens was: aan het werk als docent en samen met mijn partner een goede basis voor een gezin leggen. Ik wilde eerst zèlf leven, voordat ik me verder over het leven van anderen boog. Dus kwam de scriptie in de kast te staan en ontvouwde het leven zich op andere wijze. Anderen gingen wel verder, er was aandacht voor Maartens uit wetenschappelijke hoek en de stichting beheerde zijn nalatenschap.
Nu, ja, nu gaat ze verder. Ze gaat verder als Mevrouw B. Een soort optelsom van de studente Agnes Licht met vijftien jaar onderwijservaring op 9 scholen, dertig jaar levenservaring met eigen kinderen en een atelier. Er is heel veel veranderd in de wetenschap, in het onderwijs en in de onderzoeksmethoden. Ter illustratie daarvan sluit ik af met twee dingen. Een filmpje van het Groninger zang- en cabaretduo Pé Daalemmer en Rooie Rinus, over de rol van de bibliothecaris. Ten tweede de notitie, dat ik gisteren een tweede kaartenbak heb aangeschaft om opnieuw een systeem op te zetten. Daar blijkt nog geen geen simpele en praktische app voor te zijn. Na het vullen van een aantal losse schriften met aantekeningen dreig ik de draad kwijt te raken met het terug vinden van gegevens. Er zijn dus nog methodes van onderzoek die na 30 jaar in alle eenvoud staan als een huis! De systeemkaartenbak.
Voor nu, veel luisterplezier met de De bibliothecaris:
https://www.youtube.com/watch?v=F9Eri_EUYwk
PS. Over de inhoud van de scriptie zal ik tzt nog vertellen en schrijven. Waarschijnlijk per hoofdstuk. Daarbij hoop ik dan ook de scriptie als pdf aan het verhaal te kunnen hangen. Voor de lezer die geïnteresseerd is in meer dan een blogbericht.