Dit is een inleiding bij de Literatuurlijst van de engelse uitgaven van Maartens’ romans. De originals, zou je kunnen zeggen.

De romans zijn in deze lijst (in het hierna volgende blog) gerangschikt naar datum/ jaar van eerste druk, met de daarna de daarop volgende drukken. Voor u en mijzelf maakte ik de aantekening welke versie ik op de plank heb staan. Dat zijn natuurlijk de romans waarover de informatie het meest volledig is. ( Helaas vergat ik een aantekening te maken welke drukken ik daarnaast ook zelf heb ingezien, in eerder onderzoek in de jaren ’80, bijvoorbeeld in een bibliotheek. Die aanvulling zou op termijn nuttig zijn om dezelfde reden als waarom ik het eigen bezit aangaf.)
Waarom? Het is ondoenlijk om alle vindplaatsen wereldwijd fysiek op te zoeken. En helaas blijken er met regelmaat fouten te staan in de catalogi, zowel van bibliotheken als van antiquaren. (“ Sorry, ja, het is inderdaad een ander jaartal/ de titel klopte inderdaad niet” . Etc. ) . Dat betekent dat er ook in deze lijst, hoe zorgvuldig ik ook aan het speuren ben geweest, fouten zullen staan.

 

Wat valt er op aan de lijst zoals hij op dit moment voor ons ligt? Een aantal dingen.
Er zijn veel meer drukken bij meer uitgevers dan ik voorheen wist en had gedacht. Het vertelt ons meer, zowel over zijn populariteit in het engelse taalgebied als over de inkomsten die hij daaruit kreeg en het werk dat hij gehad zal hebben aan de communicatie met die uitgevers. Als hij dat zelf deed natuurlijk, wat ik niet weet. In de eigen tijd, zo rond 1900, waren er veel uitgevers van zijn werk.

Het doorlezen van de lijstjes met drukken is als het lezen van een verhaal, alleen moet je zelf tussen de regels meedenken. Zo kan het doorlezen van de lijst voor geïteresseerden boeiend zijn.  Bijvoorbeeld: de eerste 2 romans werden in eigen beheer uitgegeven, dat wekte blijkbaar de belangstelling van grote uitgevers. Hé, Tauchnitz regelde het copyright voor het continent, blijkbaar waren de rechten voor drukken op het vaste land anders dan voor de Britse eilanden. En in de US gold weer een ander copyright.

Een ander voorbeeld: een loszittende band van een uitgave van The Sin of Joost Avelingh, in leer gebonden, is niet alleen jammer van het kapotte leer, maar ook een boeiend inkijkje in de zuinigheid met vlijt en het hergebruik van papier als grondstof bij de drukker.
De drukker van het boek, dat is ook weer een verhaal op zich. Tauchnitz in Leipzig, zo blijkt uit kleine lettertjes achterin, kon in eigen beheer drukken.Uitgever en drukker in een. Dat spaart vast op de kosten. De zwaardere, luxere uitgaven in linnen of leer hebben een uitgever én een drukker. Het is soms even zoeken naar de drukker, maar ergens vind je een kleine regel of bij wie en waar er gedrukt werd.

Dit soort kleine verhalen tussen de regels door maken de bibliografieën voor mij interessant. Het werken eraan, in kleine hanteerbare porties, was leuk. Natuurlijk ben ik nu nieuwsgierig of er nog eens iemand anders naar kijkt en dezelfde of misschien wel meer of nieuwe conclusies verbindt aan de nieuwe bibliografie die zo onstaat. Lezer, lees je mee?

In de afgelopen 10 jaar is er nogal wat herdrukt in facsimile uitgaven. Blijkbaar is het de handel waard en is een een herlevende markt voor zeldzame uitgaven. Bij het klaarmaken van dit stuk voor publicatie op de site werd ik zelfs overvallen door een nieuwe uitgever, in India: Gyan Books in Delhi, bij wie zelfs romans in leer gebonden en met goudopdruk besteld kunnen worden voor de liefhebber die er niet tegen op ziet daar 100$ voor neer te leggen. Het staat chique misschien? Maartens deed het zelf ook, de romans die hij aanschafte bij de boekbinder in leer laten inbinden. Maar in die leren kaft zat dan ook wel een mooie druk. Als in die Indiase versie een print van een eerste druk op glanzend papier zit, lijkt me dat toch een wonderlijke combinatie. Over smaak valt natuurlijk niet te twisten, de meest interessante vraag is: is hier een publiek voor? Een vlotte check vertelt dat  Gyan Books meer romans uitgeeft in 2018, ik nam ze nog niet op.

De informatie die wordt gegeven in de onderstaande bronnen is niet altijd helder en soms zelfs bizar, of onbetrouwbaar, of onzorgvuldig. Dat geldt vooral voor de nummers 12 en 13 hieronder. Voor wie het leuk vindt om na te nr. 205 op biblio.com (dd 17.01.’18) getuigt bijvoorbeeld van weinig kennis van zaken: een regelmatig aangeboden roman wordt aanbevolen als Hoogst Zeldzaam en heeft een bijpassende vraagprijs, 350£. Zo zag ik tijdens het naspeuren der lijsten alle facetten van handel in oude boeken passeren, van gedegen kennis tot flauwekul.
De uitgevers van classic reprints, of facsimile uitgaven, zijn bijna allemaal erg kort wat de bronvermelding betreft. Je moet een uitgave dan kopen om te zien om welke editie het gaat. Zo kocht ik The Healers in de serie Forgotten Books om erachter te komen dat daarvoor de Tauchnitz-uitgave uit 1906 was gebruikt. Om er daarna achter te komen, dat Forgotten Books uitgaven in paperback verzorgt, dat Palala Press dezelfde uitgave in hardback doet en dat beide terug te vinden zijn bij www.wordery.com. Op deze wijze werden 12 titels uitgegeven: 9 romans en 3 verhalenbundels.
Het traceren van herdrukken van een roman bij een uitgever blijkt lastig te zijn, op de wijze waarop ik gezocht heb. Daarvoor zou een andere zoekmethode gebruikt moeten worden, die beter dan door ondergetekende opgepakt zou kunnen worden door iemand met meer kennis van het uitgeversvak.

Ik startte met werken aan deze lijst op woensdag 29 november 2017, zo vertelt mijn logboek. Daarna dijde het bibliografische universum uit als een melkweg. Ik vond veel meer dan ik ooit tevoren dacht. Een voorbeeld: ik vond 2 drukken van The sin of Joost Avelingh, bij Bentley in 1892, een 1e en een 4e. Druk 2 en 3 zijn blijkbaar niet aanwezig bij bibliotheek of antiquaar, ik zag ze nergens. Dat geeft aan dat er in dat jaar alleen al minimaal 4 drukken bij deze ene uitgever waren.
Wat me ook opviel: de onzorgvuldigheid in de typografie waar het de titels van boeken betreft. Een punt (.), komma (,) en dubbele punt (:) worden bij een aantal romans in de titel vrijelijk gebruikt. Ook de titel zelf kent varianten. In de lijst hieronder zijn daar voldoende voorbeelden van te vinden.
De titels zijn ook niet veilig bij een herdruk. Zo verdwijnt bijvoorbeeld de ondertitel/ het deel van de titel ‘ a modern novel’ bij herdrukken van The New Religion. A modern novel. Dit komt regelmatig voor bij uitgaven in de VS en meer nog bij de moderne reprints.

En dan nu, tot slot, de bronnen van informatie bij deze levende lijst. (levende lijst? —> zie eerder blog over de bibliografie) . Niet alle bronnen noem ik steeds. Wel de laatste of meest volledige bron van informatie. Ik ga niet in op de verschillen in opnamen in de verschillende bibliografieën, hoewel die op zich al een studie waard zouden zijn. Een studie die meer geschikt is voor iemand met een monnikenkarakter, groter dan dat van mij.

Bronnen:
1.Van Maanen, 1927
2.Letters, 1930
3.Agnes Licht, 1986
4.Henrik Breuls, 2005
5.Bouwe Postmus, 2015
6.Koninklijke Bibliotheek Den Haag
7.Cambridge University Library catalogus
8.British Library London
9.At the Circulating Library, a database of Victorian Fiction 1837-1901= victorianresearch.org
10.Smart Cat= catalogus RUG universiteitsbibliotheek.
11. eb= in eigen bezit
12. biblio.com , abebooks.com en www.boekwinkeltjes.nl = aanbod antiquariaten in Nederland en wereldwijd
13. WorldCat.org = wat er wereldwijd in bibliotheken staat.

januari 2018, Zuidlaren.