Over potgrond, Amsterdam en Utrecht

De afgelopen maanden was ik tijdens mooie uren overdag intensief bezig een stuk tuin om te toveren tot een moestuin, waar naar heel oud gebruik in moesbakken groente gekweekt kan worden. Die poging waagde ik 3 jaar geleden ook al, maar die was niet zo heel succesvol. Een teveel aan slakken, die een goed nest vonden tussen kweek, hanepoten en klimop in een te schaduwrijke tuin leerden me hoe belangrijk het is om de zon een kans te geven en groente beter te beschermen. Hoewel ministers anders beweren, is het na het verlies van een baan een goed idee om eigen groente te kweken. Goed voor meditatieve uren, lichaamsbeweging, aards geluk en gezondheid. Het levert biologische groente op die lekker is en gezond. Het levert geluk op, want ik weet nog steeds weinig dat zo bijzonder is als de groei van piepklein puntig of gekreukeld zaadje tot eetbaar lekkers (of een nieuw mens!). Het levert spierpijn op, bewijs van lichaamsbeweging en inspanning. Ook met een kleine tuin kun je een belangrijke bijdrage leveren aan biodiversiteit en het leven van insecten en vogels. En op termijn is het goedkoper dan groente, kruiden en fruit kopen. Ik prijs mezelf dus gelukkig dat we inmiddels vaak kunnen genieten van wat de moesbakken opleveren.
Mevrouw B in haar moeshoek
Een belangrijke component van het aanleggen van een moestuin is het zorgen voor goede grond. En het is die grond, het maken van eigen compost en  de studie van wat daarin werkt, die voor mij de link vormt naar familie-onderzoek. Een mens wordt immers ook geboren in een bepaald klimaat, met specifieke genen, een omgeving die wel of niet groeizaam is, stimuleert, sterk of zwak maakt. Men wordt gekreukeld geboren, of glad en gaaf. Men is direct al kansrijk of zal dat nooit zijn. En alles wat daar tussenin zit. Het geheel van al die factoren maakt een mens uniek. Verschillende kinderen in een gezin laten zien dat het niet alleen de erfelijkheid of omstandigheden zijn, maar ook de eigen kwaliteit die mogelijkheden geeft. Of niet. Dat onze schrijver hield van zijn familie is me inmiddels duidelijk geworden via mondelinge (familie) en schriftelijke (The Letters) bronnen. En dat zijn uiteindelijke thuis, De Zonheuvel in Doorn, veel familie welkom heette tijdens en na zijn leven voor visites en logeerpartijen ook.
familiefoto’s op glasplaat *)
familiefoto’s in het archief **)
Over dit alles mediteren werd in regenachtige, te warme, te natte of late uren omgezet naar het zoeken van meer informatie over Maartens’ biografie in de stad waar hij geboren werd en waar hij studeerde. Ik speurde naarstig in de online archieven van Amsterdam en Utrecht. Dat bleek fascinerend. Steeds vaker ging ik op zoek in uurtjes die over waren, gedreven door speurzucht. Ik voelde me een detective en dat was heerlijk. Een detective van het soort dat in Origines op TV5 Monde op maandagavonden mijn Franse les vormt: een genealoge die inzicht geeft en onderzoek vooruit helpt door via archiefonderzoek meer over verleden levens aan het licht te brengen. Het is op het moment met stip de leukste detective die ik zag.  Oui, madame Margot Laurent en ik voelen ons verbonden, al heeft zij daar natuurlijk als filmpersonage geen idee van!
Tot nog toe zocht ik, eigenlijk bij toeval en door de loop van mijn eigen leven, naar sporen van de jonge Josua Schwartz, zijn vader Carl en het gezin in Londen. Simpel gezegd waren dat de lagere schooljaren van Josua, van zijn zesde tot twaalfde jaar tussen 1864 en 1870. Amsterdam en Utrecht speelden in zijn jeugd en jonge jaren ook een grote rol.  In Amsterdam werd op 15 augustus 1858 de kleine Josua Marius Willem Schwartz geboren. Van 1858 tot 1864 leefde het gezin daar, met vader Carl, moeder Corrie, de oudere broers uit vaders eerste huwelijk Alexander en Gotlieb, en de broers en zusjes John, Mary en Lizzy.
Tussen de oude handschriften, regels ingevuld in bevolkingsregisters van geboorte en overlijden, van zich vestigende vreemdelingen, bewoning van bepaalde huizen, lees ik de verhalen van de familie. Een laat huwelijk, een huwelijk met de handschoen (?), een (schoon)moeder die bepaald geen saai leven had en een sterke vrouw moet zijn geweest. Vaders die sterven terwijl hun kinderen nog jong zijn, baby’s die sterven, ooms die kinderloos blijven; in een grote familie als die van Joost Schwartz komt het allemaal voor, en nog meer. In Utrecht studeerde Schwartz als jonge man, zijn moeder en zusjes woonden er de rest van hun leven en zijn schoonmoeder ook, zo’n beetje om de hoek. Hij trouwde er zijn Anna, werkte er aan de universiteit en verliet daarna de stad voor een andere invulling van zijn leven. De Utrechtse heuvelrug zou zijn thuisbasis blijven, reizen naar andere oorden bleef een terugkerend patroon.
In de komende paar berichten op deze door mij gehuurde plek op het www wil ik graag meer vertellen over mijn speurtocht in het verleden en wat ik daar vond. De vondsten kleuren de grond waarin hij wortelde, het klimaat waarin hij meer en minder gedijde. En bij het lezen van zijn poëzie en romans geven ze mooie achtergrondinformatie, soms grappige details, en minimaal een inkleuring van het geheel. Meer kennis geeft domweg meer begrip en inzicht.
*) met dank aan mevr. Marietje Kranendonk- Schwartz, voor deze foto’s en de titelfoto.
**) in het Utrechts archief bevindt zich materiaal uit de families Van Vollenhoven en  Le Jolle. o.a. deze foto uit 1898 van het huishouden van Anna’s moeder en Joosts schoonmoeder mevr. Elisabeth Jacoba van Vollenhoven- de Wildt bij haar huis aan de Maliesingel 27 in Utrecht. (www.hetutrechtsarchief.nl)

4 thoughts on “Over potgrond, Amsterdam en Utrecht

  1. weer interessante resultaten van je verdere zoektocht! Vertel maar eens meer over het leven van die schoonmoeder van Maartens, Elizabeth v Vollenhoven-de Wildt. Ik zag geen foto van haar huis op de maliesingel. in je blog.. men kan in het Maarten Maartenshuis in Doorn op de eerste verdieping op de gang een groot schilderij van Michiel de Ruyter en een genealogisch overzicht van de afstamming van de familie de Wildt van Michiel de Ruyer. Ik meen dat er ookeen familiewapen hangt van die famiie. het kan erop wijzen dat deze schoonmoeder en haar familietak een vrij belangrijke plaats hadden in het huis en leven van Joost en Anna.

    Waar woonde Maartens zelf in Utrecht? misschien heb je daar een foto van?

    • Ha Marie, wat leuk dat je mee blijft lezen. Ik denk ook dat Anna’s moeder een grote rol speelde in het leven van haar dochter en schoonzoon. Ze moet een ferme dame geweest zijn en had al veel dierbaren verloren, 2 echtgenoten en ook 2 zoons. Dat is wel veel voor 1 leven. Ik weet ondertussen al wat meer van haar, heb aardig materiaal verzameld waarover ik nog eens schrijven kan. Het omzetten van materiaal in tekst gaat helaas langzaam, het waarom van dat proces kun je lezen in het stuk Ziekte. Ik hoop het allemaal wel te gaan opschrijven, hoor. Wordt vervolgd…..

  2. Wie zijn de personen op de linkerfoto waar een man gehurkt zit met een kind (is dat Maartens met Ada? en wie zijn de andere staande personen? weet je de datum van die foto?

    De zelfde foto van de twee geitjes met een klein meisje heb ik in een album uit ca 1938 van mijn vader Ferdinand Schwartz. Wie is dan de man die op de andere foto staat met die geitjes?

    • Het is dat album dat je me tijdens een bezoekje in liet zien, Marie. Ik maakte er foto’s van. In het album stonden geen bijschriften, wie de mensen zijn op de foto’s weet ik dus niet. Deze foto’s heb ik bij mijn verhaal geplaatst ter illustratie, voor de sfeer en om een beeld te geven van hoe het eruit heeft gezien.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *